Meer en meer raak ik ervan overtuigd hoe groot het verschil is tussen concreet en abstract. Concreet is als mensen elkaar ontmoeten, in de ogen kunnen kijken, met elkaar in gesprek zijn. Je leert tijdens zo’n ontmoeting misschien een beetje de ander kennen, je leert misschien een beetje jezelf kennen. Abstract is als het niet meer om dergelijke ontmoetingen gaat of dat de schijn gewekt wordt dat het hier om gaat. In het nieuws van deze week kwam ik een voorbeeld tegen.
Op nu.nl las ik een artikel met de titel: ‘New York sleept Shell, BP en Exxon voor rechter om klimaatschade’. Mijn eerste gedachte was: “Wow, wat goed van die stad!” En de grote oliebedrijven labelde ik negatief, want die veroorzaken schade. Onder de titel stond dat dit een actie was van het stadsbestuur. Dan lees ik vervolgens over de burgemeester van New York, Bill de Blasio. Hij voert al een aantal jaren deze strijd in de rechtszaal. Ik zoek nog wat verder op internet naar deze zaak en kom ook vaak de naam van Lorelei Salas tegen.
‘Wanneer oliemaatschappijen reclame maken voor hun producten met woorden als ‘greener’ of ‘cleaner’, terwijl ze de werkelijke gevolgen van die producten niet bekendmaken, ondermijnt dat het vermogen van de consument om met kennis van zaken beslissingen te nemen,’ aldus Lorelei Salas van de Dienst voor Bescherming van Consumenten en Werknemers (DCWP) van de stad. (knack.be, 23 april)
Stel dat de rechter Shell en de andere bedrijven dwingt om met een eerlijker verhaal te komen. Gaat de consument dan serieus beslissingen nemen met kennis over de herkomst en de gevolgen van zijn keuze? Salas en De Blasio lijken dat te veronderstellen. Maar kennen zij ‘de consument’? Volgens mij kan dat niet. Zowel ‘Big Oil’, ‘groene brandstof’ als ‘de consument’ zijn woorden die abstracties aanduiden. Daar is de ziel uit. Op dat niveau worden volgens mijn geen beslissingen genomen. Iets abstracts kan geen verantwoordelijkheid dragen, dat kan alleen maar een individueel mens. Want een beslissing is, anders dan een gewoonte, met bewustzijn gevuld. Als ‘de consument’ verandert in bijvoorbeeld meneer Jansen, dán wordt het concreet. Hij heeft misschien een dochter die een werkstuk voor school gemaakt heeft over duurzaamheid. En zij vindt dat ze in haar gezin voor boodschappen vaker de fiets moeten pakken in plaats van de auto. Het concrete gesprek tussen vader en dochter, dáár zet ik mijn kaarten op. Het vermogen om verantwoorde beslissingen te nemen wordt vooral gevoed door dit soort dialogen.
Dit thema grijpt mij aan, want het gaat hier naar mijn idee over de mogelijkheden om dingen fundamenteel te veranderen.
In je blog beschrijf je dat veranderingen op makro niveau eigenlijk niet mogelijk zijn, want alleen op micro niveau kun je elkaar pas werkelijk ‘bezield’ aanspreken.
Deels ben ik het met je eens, want ik denk óók dat er op makro niveau maar heel beperkt sprake is van werkelijke bezieling….
Maar toch weiger ik om toe te geven dat daarmee verandering op makro niveau niet mogelijk zou zijn. Want dat zou betekenen dat wij als individuen verantwoordelijk zijn voor alle uitdagingen waar we voor staan. Wij zijn dan als individu verantwoordelijk voor een aanpak van ongelijkheid, uitbuiting, geweld, climate change, enzovoorts.
Ik hoop…., hoop…., hoop …. écht dat er – naast ‘bezielde’ verandering op mikro niveau, óók verandering op makro niveau mogelijk is. Ook al moet dat langs de lijn van belangen en macht……
Hoi Rob, in deze blog wil ik niet zeggen dat er op makro niveau geen verandering te verwachten valt. Zeker wel. Als de belasting op vervuilende stoffen eens met 25% omhoog zou gaan, dan gebeurt er absoluut wel iets. Maar als mensen bewuste beslissingen nemen met besef van hun impact op het milieu, dan moet er meer gebeuren dan zo’n maatregel. Om dat nog eens op een andere manier te zeggen: een maatregel in een verticale handeling, een gesprek tussen twee mensen is een horizontale handeling. En van die laatste verwacht ik alleen een bezielde verandering.
concreet is ‘uit het leven gegrepen’, abstract is ‘over het leven ‘heengelegd’